Porodična penzija – ko i kada može ostvariti ovo pravo?

Porodična penzija predstavlja važan institut penzijskog sistema koji obezbeđuje materijalnu sigurnost članovima porodice nakon smrti osiguranika ili korisnika penzije. U ovom tekstu dajemo pregled uslova i načina ostvarivanja ovog prava, u skladu sa važećim zakonskim odredbama.

Ko ostvaruje pravo na porodičnu penziju?

Pravo na porodičnu penziju mogu ostvariti članovi porodice:

• • umrlog osiguranika koji je imao najmanje pet godina penzijskog staža, ili je ispunio uslove za neku od penzija (starosnu, prevremenu starosnu ili invalidsku);

• • umrlog korisnika penzije.

Ukoliko je do smrti osiguranika došlo usled povrede na radu ili profesionalne bolesti, članovi porodice stiču pravo na porodičnu penziju bez obzira na dužinu staža tog lica.

Ko se smatra članom porodice?

Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju je precizirano ko se smatra članom porodice umrlog:

• • Supružnik ili vanbračni partner;

• • Deca (rođena u ili van braka, usvojena, pastorčad koju je izdržavao, unuci, braća i sestre bez roditelja, kao i deca sa jednim ili oba roditelja nesposobna za rad, ako ih je izdržavao);

• • Roditelji (uključujući očuha, maćehu i usvojioce) koje je izdržavao.

Posebni uslovi za supružnike i vanbračne partnere

Supružnik ili vanbračni partner može ostvariti pravo ako:

• • je zajednica trajala najmanje tri godine ili postoji zajedničko dete;

• • mu je bilo sudski priznato pravo na izdržavanje nakon razvoda ili prestanka zajednice.

Postojanje vanbračne zajednice utvrđuje se u vanparničnom postupku.

Uslovi u vezi sa godinama života i radnom sposobnošću

Udova ima pravo ako:

• • je do smrti supružnika odnosno vanbračnog partnera navršila 53 godine;

• •  je do smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera, ili u roku od jedne godine od dana smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera, postala potpuno nesposobna za rad

• • ako je, posle smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera, ostalo jedno dete ili više dece koja imaju pravo na porodičnu penziju po tom supružniku, odnosno vanbračnom partneru, a udova obavlja roditeljsku dužnost prema toj deci. Udova koja u toku trajanja prava prema tom osnovu postane potpuno nesposobna za rad, zadržava pravo na porodičnu penziju dok postoji ta nesposobnost.

Udovac ima pravo ako:

• • je do smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera navršio 58 godina;

• • ako je, do smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera, ili u roku od jedne godine od dana smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera, postao potpuno nesposoban za rad; ili

• • ako je, posle smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera, ostalo jedno dete ili više dece koja imaju pravo na porodičnu penziju po tom supružniku, odnosno vanbračnom partneru, a udovac obavlja roditeljsku dužnost prema toj deci. Udovac koji u toku trajanja prava po tom osnovu postane potpuno nesposobna za rad, zadržava pravo na porodičnu penziju dok postoji ta nesposobnost.

U oba slučaja, ukoliko je pravo steknuto na osnovu nesposobnosti ili roditeljske dužnosti, a kasnije se navrše godine potrebne za starosni uslov (53 odnosno 58 godina), pravo postaje trajno.

Posebna pravila za porodice palih vojnika

Supružnik ili vanbračni partner poginulog profesionalnog vojnog lica ima pravo na porodičnu penziju bez obzira na godine života, pod uslovom da nije ponovo sklopio brak.

Pravo dece – porodična penzija

Dete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada do navršenih 15 godina života.

Posle navršenih 15 godina života dete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada do završetka školovanja, ali najdocnije do navršenih:

1) 20 godina života, ako pohađa srednju školu;

2) 26 godina života, ako pohađa visokoškolsku ustanovu;

Dete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada dok traje nesposobnost za samostalan život i rad, nastala do uzrasta do koga se deci obezbeđuje pravo na porodičnu penziju.          

Dete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada dok traje nesposobnost za samostalan život i rad, nastala posle uzrasta do koga se deci obezbeđuje porodična penzija, a pre smrti osiguranika odnosno korisnika prava, pod uslovom da ga je osiguranik odnosno korisnik prava izdržavao do svoje smrti.

Detetu kome je školovanje prekinuto zbog bolesti, pravo na porodičnu penziju pripada i za vreme bolesti, ali najviše za onoliko vremena koliko je zbog bolesti izgubilo od školovanja.

Detetu kome je školovanje prekinuto zbog upućivanja na odsluženje vojnog roka u skladu sa propisima kojima se uređuje vojna obaveza, porodična penzija pripada i za vreme odsluženja vojnog roka, a najduže do navršene 27 godine života.

Invalidno dete, u skladu sa propisima o razvrstavanju dece ometene u razvoju, stiče pravo na porodičnu penziju i posle prestanka zaposlenja, odnosno obavljanja samostalne delatnosti.

Uslovi u pogledu izdržavanja

Ako je izdržavanje uslov za ostvarivanje prava, smatra se da je postojalo ako su mesečni prihodi člana porodice bili niži od najniže penzije, bez uključivanja određenih socijalnih davanja i naknada.

Pravo roditelja na porodičnu penziju

Roditelj može ostvariti pravo ako je:

• • do smrti osiguranika navršio 65 (muški) ili 60 godina (ženski);

• • postao potpuno nesposoban za rad.

Porodična penzija – Prava članova uže i šire porodice

Ako nema članova uže porodice, pravo mogu ostvariti članovi šire porodice. Ako ih ima- samo kada porodična penzija koja pripada članovima uže porodice ne dostigne pun iznos osnova od koga se određuje visina porodične penzije.

Izuzeci od prava na porodičnu penziju

Lice koje je namerno ili krajnjom nepažnjom izazvalo smrt osiguranika ili korisnika penzije, nema pravo na porodičnu penziju.

Zaključak

Porodična penzija predstavlja značajno pravo iz sistema obaveznog penzijskog i invalidskog osiguranja, kojim se članovima porodice preminulog osiguranika ili korisnika prava na penziju obezbeđuje finansijska sigurnost. Ostvarivanje prava na porodičnu penziju uslovljeno je kumulativnim ispunjenjem zakonom propisanih uslova, pri čemu je od posebnog značaja pravilna primena materijalnog prava i pravilna ocena činjenica od strane nadležnih organa. Imajući u vidu kompleksnost postupka, stručna pravna pomoć u ostvarivanju prava na porodičnu penziju može biti presudna za zaštitu interesa članova porodice i obezbeđenje njihovih prava u skladu sa važećim propisima.

Ako Vas zanima Kako do penzije u Hrvatskoj, možete pročitati OVDE!

Na temu porodične penzije, možete čitati i u Zakonu.